Schnittke | Rachmaninow

Losy historii nie były zbyt przychylne dla rosyjskich twórców XX wieku. Wielu rewolucja 1917 roku skłoniła do emigracji, jak Sergiusza Rachmaninowa. Ci, którzy zostali, zmagali się z opresyjnym systemem podcinającym skrzydła wyróżniającym się twórcom. Znakomite tradycje symfoniczne w połączeniu z koniecznością dostosowania się do nowego systemu, a także przygnębiająca rzeczywistość wykształciły szczególny styl w rosyjskiej muzyce XX wieku, rozpoznawalny zaledwie po kilku taktach.

„Tańce symfoniczne” op. 45 to ostatnie dzieło w dorobku Sergiusza Rachmaninowa, ukończone w 1940 roku na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Kompozycja, początkowo zatytułowana „Tańce fantastyczne”, ma formę trzyczęściowej suity, której drugie ogniwo utrzymane jest w rytmice walca. Część pierwsza początkowo w klimacie marszowym w środkowym odcinku przeradza się w liryczną kantylenę, której główny temat zostaje powierzony saksofonowi altowemu – to jedyny raz, kiedy Rachmaninow sięgnął po ten instrument. Ostatni z tańców oscyluje pomiędzy zaczerpniętą z chorału gregoriańskiego pogrzebową sekwencją „Dies irae” a głoszącym zmartwychwstanie śpiewem prawosławnym „Blagosloven esi, Gospodi”, pochodzącym z Nieszporów skomponowanych przez Rachmaninowa w 1915 roku.

Koncert altówkowy Alfreda Schnittkego z 1985 roku stanowi czołowy przykład nowego nurtu w twórczości kompozytora – polistylizmu – który jest pewną odpowiedzią radzieckich twórców na panujący w zachodniej Europie postmodernizm. Można w nim zatem usłyszeć echa marsza, odległej romantycznej kantyleny czy walca. Co ciekawe, kompozytor całkowicie zrezygnował z udziału skrzypiec, wykorzystując jedynie instrumenty smyczkowe o niższej barwie – wiele miejsca pozostawił jednak soliście zarówno na wirtuozowskie techniczne popisy,, jak i na introwertyczne, mroczne medytacje.